Shiva – de kosmische dans | Inspiratiemiddag
Op zondag 26 januari 2025 geeft hoogleraar hindoeïsme en boeddhisme Paul van der Velde een inspirerende presentatie over de ‘kosmische dans’ van Shiva.
Shiva is een van de indrukwekkendste goden van het hindoeïsme. Hij is de grote asceet, de grote yogi, maar tegelijkertijd is hij ook de extatische danser, die geheel buiten zinnen zijn overwinningsdans kan uitvoeren.
Hij verblijft op crematiegronden en hij eet als het uitkomt uit een rottende schedel. Toch is hij op andere momenten juist een god die zijn echtgenotes, soms heeft hij er een paar, en zijn kinderen beschermt en koestert. Hij kleedt zich in een tijgerhuid, soms draagt hij ook de huid van een olifant. Hij draagt slangen als sieraden, drinkt gif en smeert zich in met as van de lijkverbrandingen. Al met al is Shiva een zeer paradoxale god. Maar als hij danst dan danst het hele universum. Shiva als Nataraja, de ‘heer van de dansers’ staat prominent op de tentoonstelling. Deze vorm van Shiva is verbonden aan de tempel van Cidambaram in Zuid-India. In deze lezing gaan we kijken naar de mythe rond Shiva en zijn indrukwekkende verschijningsvorm.
Paul van der Velde studeerde Indiase talen in Utrecht en Leiden. Hij promoveerde op een studie naar mystiek rond de god Krishna. Tegenwoordig is hij hoogleraar Aziatische religies, Sanskriet en Hindi aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij publiceert geregeld over Aziatische religies en culturen.
Locatie en tijd
Datum: zondag 26 januari van 14:00 tot 15:30
Locatie: Museum Krona, Veghelsedijk 25, 5401 PB Uden
Shiva Nataraja, heer van de dansers
Shiva danst hier zijn enorme kosmische dans omkranst door vlammen. In zijn wervelende gestalte overstijgt hij talloze tegenstellingen. Zijn achterste rechterhand omklemt een trommel in de vorm van een zandloper. Hiermee geeft hij het ritme van de schepping aan. In zijn achterste linkerhand draagt hij het vuur van de vernietiging. Zijn voorste rechterhand maakt een gebaar dat veiligheid garandeert.
Onder bevindt zich het dwergje Apasmarapurusha, ‘de man zonder geheugen’. Het missen van een geheugen leidt onherroepelijk tot veel kwaad. Shiva’s dans kan beschouwd worden als een overwinning op de onwetendheid.
Shiva verenigt veel tegenstellingen in zich. Hij draagt allerlei sieraden die naar lage kasten verwijzen. Aan zijn benen draagt hij bijvoorbeeld een bel waarmee mensen uit de lage kasten die uit de hogere kasten waarschuwen dat zij eraan komen. Anderzijds draagt Shiva een priesterkoord van zijn linkerschouder naar zijn rechterheup, het kenmerk van absoluut hoge kaste. Verder is hij getooid met doodssymbolen: een schedel in zijn haartooi en vele gifslangen. Maar Shiva’s dans is cyclisch, van schepping naar vernietiging naar schepping. De dans gaat oneindig verder.
(Tekst Paul van der Velde)
